نبرد قرقیسیا

http://www.ghadeer.org/Book/2625/396738

---------------------

نبرد قرقیسیا

سفیانی پس از سرکوب مخالفان، هدفی جز حمله به عراق ندارد. از این رو، با سپاهی بزرگ به سمت عراق رهسپار می شود. در میانه راه، در منطقه ای به نام قرقیسیا (شهری در سوریه در محل اتصال رود خابور و فرات)(255) جنگ هولناک درمی گیرد و بسیاری کشته می شوند.

در تعدادی از احادیث، پیشوایان دینی از جنگ قرقیسیا خبر داده اند. امام صادق (ع) در حدیثی فرموده اند:

ان الله مائده [مادبه] بقرقیسیا یطلع مطلع من السما فی فینادی: یا طیر السما و یا سبع الارض، هلموا الی الشبع لحوم الجبارین!؛(256)

برای خداوند در قرقیسیا سفره ای [غذایی] است. از آسمان ندا دهنده ای آشکار می شود و آواز می دهد: ای پرندگان آسمان و ای درندگان زمین، بشتابید برای سیر شدن از گوشت ستمگران!

روایتی، دو گروه درگیر این جنگ را فزندان عباس و مروانی خوانده است،(257) اما چهار حدیث دیگر سفیانی رام یکی از طرف های درگیری می دانند،(258) ازجمله حضرت علی (ع) فرموده اند:

یظهر السفیانی علی الشام ثم یکون بینهم وقعه بقرقیسیا حتی تشبع طیر السما و سباع الارض من جیفهم....؛(259)

سفیانی بر شام غلبه می کند. سپس میان آن ها در منطقه قرقیسیا جنگی درخواهد گرفت. در آن جنگ، آن قدر کشته می شوند که پرندگان آسمان و درندگان زمین از مردارشان سیر می شوند... .

از میان روایات یاد شده، تنها این حدیث امام باقر(ع) از سند معتبری برخوردار است:

....و یمر جیشه بقرقیسیا فیقتتلون بها فیقتل من الجبارین ماه الف....؛(260)

....سپاه سفیانی به قریسیا می رسد. در ان جا نبردی درمی گیرد و از ستم گران صدهزار نفر کشته می شوند... .

از میان این روایات، به حدیثی که طرف های درگیر جنگ قرقیسیا را فرزندان عباس و مروان برمی شمرد، به لحاظ خبر واحد بودن و ضعف سند و مخالف با دیگر روایات، نمی توان اعتماد کرد. اما بر اساس روایت معتبر پیش گفته و سایر روایاتی که موید این حدیث اند، به چند مطلب می توان نظر داد:

1. نبرد قرقیسیا واقع خواهد؛

2. یکی از متخاصمین، سفیانی است؛

3. دو طرف درگیری، اهل باطل اند؛

4. این نبرد، تلفات انسانی فراوانی بر جای خواهد گذاشت؛

5. سپاه سفیانی، علی رغم تلفات سنگین، پیروز این نبرد است.

روایات به انگیزه این نبرد اشاره نکرده اند، اما این احتمال وجود دارد که نبرد یاد شده به دلیل مقاومت حاکمان آن سرزمین در برابر زیاده خواهی های سفیانی باشد؛ چرا که سفیانی برای رسیدن به کوفه، تمام مسیر شام تا کوفه را تصرف خواهد کرد.

در روایات، درباره طرف دیگری که در نبرد قرقیسیا می رزمد، چیزی نیامده است. هم چنان که گذشت، از روایات یاد شده تنها بر حق نبودن دو گروه متخاصم را می توان فهمید. در روایت معتبر دیگری امام باقر(ع) فرموده اند:

....کفی بالسفیانی نقمه لکم من عدوکم و هو من العلامات لکم. مع ان الفاسق لو قد خرج لمکثتم شهرین بعد خروجه لم یکن علیکم باس حتی یقتل خلفا کثیرا دونکم....؛(261)

....سفیانی برای عذاب دشمنان شما بس است، و او برای شما یکی از علامات است. وقتی این مرد فاسق قیام کرد، باکی بر شما نیست که یک ماه یا دو ماه درنگ کنید تا این که او تعداد زیادی از غیر شما را بکشد.... .

این روایات، هر چند به نبرد قرقیسیا تصریح نکرده است، به قرینه سایر روایات، به احتمال فراوان درباره جنگ یاد شده خواهد بود، و بر این اساس، از این روایت فهمیده می شود که: طرف دیگر این نبرد نیز از دشمنان شیعه است.

البته در روایتی که شیخ کلینی آن را در کافی نقل کرده و طبق برخی مبانی روایتی معتبر به شمار می رود، از نبرد هولنک قرقیسیا سخن گفته شده است. این حدیث از نظر محل درگیری (قرقیسیا)، تلفات سنگین، و نیز این تعبیر که منادی ندا می دهد «برای خوردن گوشت ستم گران بشتابید» با احادیث پیش گفته اشتراک دارد؛ از این رو می توان آن را نیز از خانواده حدیثی روایات پیش گفته دانست، اما این روایت یک طرف این نبرد هولناک را قبیله قیس معرفی کرده است.

متن روایت بدین قرار است:

مسیر می گوید: امام باقر(ع) از من پرسید: ای مسیر، میان شما و قرقیسا چقدر فاصله است؟ عرض کردم: آن جا نزدیک ساحل فرات است. فرمود:

اما انه سیکون بها وقعه لم یکن مثلها منذ خلق الله تبارک و تعالی السماوات و الارض و لا یکون مثلها ما دامت السماوات و الارض مادبه للطیر تشبع منها سباع الارض و طیور السما یهلک فیها قیس و لا یدعی لها داعیه.

قال: و روی غیر واحد و زاد فیه: «و ینادی مناد هلموا الی لحوم الجبارین»؛(262)

آگاه باش که به زودی در آن جا جنگی رخ خواهد داد که از زمان پیدایش آسمان ها و زمین، مانندش رخ نداده است و تا آسمان ها و زمین برپاست، مانندش رخ نخواهد داد. در آن جا سفره ای برای پرندگان خواهد بود؛ درندگان زمین و پرندگان آسمان از آن سیر خواهند شد. در آن، قیس به هلاکت می رسد و کسی برای یاری آن ها فرا خوانده نمی شود.

[محمد بن یحیی] می گوید: این حدیث را بیش از یک نفر روایت کرده اند و [کلینی] ادامه می دهد: او به روایت، این جمله را نیز اضافه کرد که: منادی ندا می دهد: برای خوردن گوشت ستم گران بشتابید.»

اگر این روایت را به قراین پیش گفته، با روایات پیشین هم خانواده بدانیم، در می یابیم طرف دیگر نبرد قرقیسیا منتسب به قبیله بنی قیس است. البته این نکته که در آخرالزمان شخصیتی از قبیله بنی قیس به قدرت برسد، گرچه به ظاهر بعید است، اما نمی توان به صرف استبعاد، آن را نفی کرد. البته ملاصالح مازندرانی احتمال می دهد این روایت به جنگ میان ابوملسم و مروان حمار، یا جنگ میان هلاکو و مستعصم عباسی اشاره داشته باشد.(263) اما این احتمال با مضمون روایت هم خوانی ندارد؛ زیرا جنگی که میان ابو مسلم و مروان حمار، یا هلاکو و مستعصم رخ داد، جنگی نبوده است که از ابتدای خلقت آسمان و زمین، بی نظیر به شمار رود.

حمله به عراق

درباره این که سپاه سفیانی پس از پیروزی در نبرد قرقیسیا به چه اقدامی دست خواهد زد، دو دسته روایت وجود دارد. بر اساس ظاهر برخی از روایات، سفیانی به صورت هم زمان با دو سپاه مختلف به مدینه و عراق یورش خواهد برد.(264)